1. Levenscyclusanalyse (LCA)

Wat is het?

• Een meet- en evaluatiemethode voor de milieu-impact van een product integraal over de hele levenscyclus (van grondstof over productie tot gebruik en afvalverwerking)
• De impact omvat (in)directe emissies en grondstoffenverbruik, vertaald in schade aan het milieu
• Wat is het principe achter de milieu-impactberekening?
  • LCA vertaalt emissies naar impactcategorieën die halfweg ('midpoint') of, na aggregatie, aan het einde ('endpoint')  geëvalueerd worden. Midpoint-evaluatie geeft aan hoeveel equivalente emissies veroorzaakt worden tijdens een productieproces (bv. in kg CO₂-equivalenten), terwijl endpoint-evaluatie aangeeft in welke mate het leefmilieu wordt beschadigd (in aantal soorten per jaar die verdwijnen), de menselijke gezondheid wordt aangetast (in aantal gezonde levensjaren die verloren gaan), of grondstoffen worden uitgeput (in kostprijs om een bijkomende hoeveelheid grondstof te winnen).
  • De berekening steunt op risicomodellen waarbij de onzekerheid stijgt verder in deze 'oorzaak-gevolg' keten.

Wat is het verschil met de ecologische (koolstof)voetafdruk ('carbon footprint')?

• LCA berekent de milieu-impact in verschillende impactcategorieën (o.a. klimaatverandering, eutrofiëring, verzuring, toxiciteit, etc.)
• De carbon footprint (CFP) omvat slechts één impactcategorie van een LCA, namelijk de broeikasgasuitstoot [kg CO2-eq.]
• LCA laat toe om probleemverschuivingen te voorkomen. Een maatregel die gunstig is bij een CFP kan negatieve effecten heben in andere impactcategoriën! 

LCA in vier stappen

1. We definiëren ons doel en bijhorend systeem

• Systeemgrenzen: wat nemen we wel en niet mee in de berekening?
• Waar tegenover weeg je de impact af?
  • Emissies en impact worden uitgedrukt per functionele eenheid (FU; bv. per kg product of per hectare)
  • De FU bepaalt het resultaat!
• Hoe gaan we om met meerdere producten van eenzelfde productieproces?
  • Allocatie: verdelen van de impact over meerdere outputs
  • Fysisch, economisch (meest toegepast) of energetisch

2. We verzamelen de data die nodig zijn volgens stap 1

• Welke data gebruiken we?
  • Primaire data: zo representatief mogelijk qua ruimte, tijd, proces, etc... op basis van metingen, modellen, boekhouding, ...
  • Secundaire data: databanken zoals Ecoinvent, Agri-Footprint, ...

3. We berekenen de impact van het product voor de verschillende categorieën met de data uit stap 2

• Welke impactcategorieën zijn van belang?
  • Je analyseert best alle impactcategorieën
  • De relatieve bijdrage in de verschillende categorieën bepaalt welke van belang zijn
• Welke specifieke methode kan je gebruiken?
  • ILCD = International reference Life Cycle Data System
  • ReCiPe methode

4. We interpreteren de resultaten uit stap 3

• Identificeer de 'hotspots' 
• Bepaal potentiële reductie- en/of aanpassingsmaatregelen

2. Kosten-batenanalyse

Wanneer de landbouwer een aantal bedrijfsspecifieke klimaatmaatregelen krijgt voorgesteld door de klimaatconsulent, moet niet enkel duidelijk zijn wat ze opbrengen op het gebied van klimaat, maar ook hoe ze inspelen op de kosten en opbrengsten van het bedrijf. Zo is het voor deelnemende landbouwers reeds voor implementatie duidelijk wat de gevolgen zijn van maatregelen op bedrijfsprestaties. 

Omdat we niet alle klimaatmaatregelen in de zelfde mate van detail kunnen doorrekenen, houden we de volgende indeling van klimaatmaatregelen aan:

• Investeringen.
  • Voorbeeld: hernieuwbare energieproductie (zonnepanelen, vergisting, windmolen).
  • Methode: Investeringsanalyse met berekening van de terugverdientijd, netto actuele waarde, intern rendement en kostenbatenratio. De afschrijvingsduur wordt als tijdshorizon gekozen
• Verandering in land- , voeder- of veebeheer
  • Voorbeeld: Verandering in bemestingsregime
  • Methode: doorrekening van financiële kosten en baten op relatief korte termijn (de komende boekjaren), gebruikmakend van gemiddelde prijzen en kosten van de voorbije 3 jaar. Langetermijnvoordelen worden enkel kwalitatief geduid.
• Eenvoudige klimaatmaatregelen met een kost
  • Voorbeeld: Voedersupplement die met verlagend effect op methaanemissie van melkvee
  • Methode: kostprijs afwegen tegen emissiereductie (€/kg CO₂-eq)
• Eenvoudige klimaatmaatregelen met een besparing
  • Voorbeeld: Beter afstellen kunstmeststrooier
  • Methode: Inschatting financiële besparing op jaarbasis, besparing afwegen tegen emissiereductie (€/kg CO₂-eq)

Om een eerste idee te hebben welke kosten en opbrengsten zijn gelinkt aan een klimaatmaatregel, maken we voor elk van de 3 sectoren (melkvee, aardappelen, varkens) een schema van de kostenstructuur van een bedrijf. Voor elke klimaatmaatregel kan dan op dit schema worden aangeduid op welke posten die invloed heeft, en welke aspecten allemaal kunnen worden doorgerekend. 

Keuze van klimaatslimme en/of -robuuste maatregelen

Dankzij de output van de klimaatscan kan een bedrijfsspecifieke klimaatkoers uitgezet worden: hoe kan het bedrijf naar een klimaatvriendelijk systeem gestuurd worden? Welke maatregelen (meer info) kunnen er op het bedrijf geïmplementeerd worden? Landbouwer en klimaatconsulent gaan samen aan de slag!

• Mitigatie: hoe voorkom of reduceer ik mijn milieu-impact?
• Adaptatie: hoe maak ik mijn bedrijf robuuster tegen de gevolgen van klimaatverandering?
• Wat is de ecologische effectiviteit en de economische efficiëntie van de klimaatmaatregelen? 
• Zijn de maatregelen technisch en praktisch haalbaar voor de landbouwer op zijn bedrijf?

Ondersteuning van de landbouwer bij implementatie van klimaatmaatregelen

Opvolging

De jaarlijkse opvolging becijfert en visualiseert de vooruitgang van de landbouwer en zijn bedrijf na het implementeren van de klimaatmaatregelen.

Via feedback wordt de methodiek verfijnd en verdere (praktijk)kennis opgebouwd.